Waarom een statisticus vroeg in een studie betrekken?

27 oktober 2020

Statistische input is essentieel vanaf de voorbereidende fase van een onderzoek

Eén van de speerpunten van DORP is om te verzekeren dat statistische input/ betrokkenheid een vast onderdeel is bij de ontwikkeling en uitwerking van onderzoeksvoorstellen. Dit houdt in dat een statisticus niet alleen meeschrijft met het studieprotocol (sample size, statistische sectie), maar dat deze al in de design fase betrokken wordt en dus onderdeel/lid is van het studieteam dat het onderzoeksvoorstel indient. Dat zal bijdragen aan onderzoeksvoorstellen van goede kwaliteit en geloofwaardigheid. De vroege betrokkenheid van een statisticus zal ertoe leiden dat deze ook bij de diverse opvolgende fases in het studie proces wordt meegenomen.

Waarom statistische input bij het opstarten van een studie?

Uiteraard neemt een statisticus de statistieksectie van het studieprotocol voor zijn/haar rekening, adviseert hij/zij over het design en wordt de sample size berekend. Maar er is meer:

Voor de dataverzameling en de daaropvolgende analyse is het Case Report Form (CRF) van belang. Het CRF is de link tussen het studieprotocol, de database en het Statistisch Analyse Plan (SAP). Het is daarom absoluut noodzakelijk dat er tijdens het ontwikkelen van dit CRF een nauwe samenwerking bestaat tussen personen die op enige manier afhankelijk zijn van dit CRF, zoals de onderzoeker, de datamanager, de programmeur én de statisticus. Review van het CRF door de statisticus zou een vast onderdeel moeten zijn bij de ontwikkeling van het CRF. Dit zorgt ervoor dat de verzamelde data voldoet aan de vereisten omtrent de analyse van de eindpunten en voorkomt dat de statisticus/programmeur bij het inlezen van de data voor onnodige verrassingen komt te staan. Uiteindelijk zal een goed gedefinieerd en op elkaar afgestemd CRF, protocol en SAP de weg van dataverzameling naar analyse aanzienlijk ten goede komen. Dit is alleen mogelijk wanneer de statisticus onderdeel is van het team en vroeg bij de studie is betrokken.

Recente positieve ervaring

Binnen DORP heeft de pijler statistiek onlangs actief meegewerkt aan het opstarten van een studie om zo een beter inzicht te krijgen in de processen. Tijdens meerdere vergaderingen van het studieteam, bestaande uit datamanagers, monitor, statisticus en onderzoekscoördinator, werd het protocol vertaald in het CRF. Tijdens een eerste reviewronde van het CRF bleken de time-to-event eindpunten (onmisbaar in oncologisch onderzoek) niet duidelijk genoeg naar voren te komen. Doordat de statisticus betrokken was bij de ontwikkeling van het CRF kon dit tijdig worden aangepast. Dit is een perfect voorbeeld waaruit blijkt dat een reviewronde van het CRF door een statisticus cruciaal is. Vervolgens werd het Statistisch Analyse Plan (SAP) geschreven waarin gedetailleerd is uiteengezet hoe de eindpunten worden geanalyseerd en gerapporteerd. Dit SAP werd vervolgens weer ter review aangeboden aan de studieteamleden. Een afgerond SAP voor de start van de studie brengt een aantal voordelen met zich mee: de studieduur is vaak enkele jaren en de uiteindelijke analyse vindt plaats jaren nadat de studie is opgestart. Een uitgebreid SAP is dan een goede handleiding over hoe te analyseren en rapporteren, ook als een andere statisticus de analyse voor zijn rekening neemt. Een ander voordeel is dat het SAP tegenwoordig moet worden meegestuurd wanneer de studie wordt gepubliceerd. Zeker bij investigator-initiated onderzoek is een SAP (nog) niet altijd vanzelfsprekend waardoor er bij publicatie opeens een SAP moet worden geschreven (nadat de studie al is afgerond). Dat is de omgekeerde wereld en kan worden voorkomen wanneer een statisticus voor start van de studie het SAP al ontwikkelt.

Lessons learned: waarom de statisticus als vast lid van het onderzoeksteam?

Haal het optimale uit het design, de dataverzameling, de analyse en de interpretatie van de resultaten.
De statisticus zorgt er samen met de centraal datamanager voor dat alle eindpunten op de juiste manier in het eCRF zullen worden opgenomen.
De statisticus zal verantwoordelijk zijn voor een gedetailleerd SAP.
Een statisticus in een onderzoeksteam versterkt niet alleen de kwaliteit van een subsidieaanvraag/onderzoeksvoorstel, maar ook de geloofwaardigheid.
Een kort lijntje tussen centraal datamanager en statisticus in de beginfase zorgt ervoor dat tijdens de dataverzameling en tijdens de data-analyse ontstane problemen relatief snel kunnen worden opgelost.

Volgende stap – studieteam overleg

In bovenstaand voorbeeld werd het CRF besproken in een studieteam overleg. Hierdoor ontstonden goede discussies, werden opmerkingen van diverse kanten belicht en konden er weloverwogen beslissingen gemaakt worden. DORP adviseert om bij cruciale documenten, zoals het protocol en het CRF het hele studie team te betrekken, inclusief de statisticus. Het doen van een gezamenlijke risico analyse, is een volgende stap. De NFU richtlijn Kwaliteitsborging Mensgebonden Onderzoek 2019 bevat een hulplijst waarmee de mate van monitoring bepaald kan worden. DORP nodigt onderzoekers en studieteams uit om de risico analyse ook te gebruiken om na te gaan wat de studie-specifieke risico’s zijn zodat hier vooraf voorzieningen voor getroffen kunnen worden. Bij voorkeur gebeurt zo’n risicoanalyse in teamverband tijdens de opstartfase van de studie en is de statisticus hier ook bij betrokken.

Als u interesse heeft om samen met ons een risicoanalyse te doen op uw studie, dan horen wij dit graag. Het helpt u bij de voorbereiding van uw studie en ons om onze methodiek te evalueren en te verbeteren. Neem contact op met DORP via info@researchplatform-dorp.nl of doe een aanvraag via ons aanvraagformulier.

Heeft u behoefte aan statistisch advies of ondersteuning bij uw onderzoeksvoorstel en/of bij uw studie? Neem dan contact op met DORP via info@researchplatform-dorp.nl of r.kessels@researchplatform-dorp.nl en vraag naar de mogelijkheden.